'Wie echt wil werken, vindt werk.' Het is een mantra die nog vaak bovengehaald wordt als het om werkzoekenden gaat, en het schiet af en toe door mijn hoofd als ik de jonge vrouw tegenover mij hoor vertellen over haar hallucinante zoektocht naar vast werk. Jaren van eindeloos solliciteren, diploma na diploma halen en een bewonderenswaardige vastberadenheid, dat zijn enkele ingrediënten van het boeiende verhaal van Sarah. 

"Toen ik als 18-jarige een studiekeuze moest maken, was ik in zoveel geïnteresseerd, maar sprong er weinig echt uit. Ik heb gekozen voor psychologie, maar wist al snel dat ik geen therapie wou geven. Ik heb gekozen voor experimentele psychologie, omdat dat verder inging op hoe de mens ineen zit, een richting die meer op onderzoek is toegespitst, dus. Ik vond het heel interessant, maar toen we stage moesten volgen, konden we enkel een onderzoeksstage doen, dus puur op computer, puur theorie. Na mijn afstuderen was de logische volgende stap om te zoeken naar werk of aan een doctoraat te beginnen. Ik heb voor het 2e gekozen, en niet als enige. Van de 20 in onze klas, is meer dan de helft aan een doctoraat begonnen. Dat lag me uiteindelijk niet zo, omdat het heel theoretisch was. Ik dacht toen: ben ik hier nu eigenlijk mensen aan het helpen? Dus ging ik op zoek naar werk, naar iets meer praktijkgericht. Maar dat bleek dus niet evident, omdat ik geen praktische ervaring had. Ik heb toen echt heel veel gesolliciteerd. Ik heb dan via een vervanging zo'n kleine 10 maanden GON-begeleidinggedaan. Ik kon dat toen doen omdat ik intussen via afstandsonderwijs lager onderwijs aan het bijstuderen was. Ik had toen in mijn hoofd dat ik meer iets in de richting van zorgcoördinator wilde gaan doen. Eén van de stages bij die opleiding lager onderwijs verliep niet zo goed, waardoor ik besefte dat voor de klas gaan staan niets voor mij zou zijn. 

Ik ben dan qua opleiding overgeschakeld naar een bachelor in toegepaste schoolpsychologie, dat was meer specifiek gericht op een job als zorgcoördinator. Die bachelor heb ik dan in 1,5 jaar afgewerkt, in plaats van 3, omdat ik al een vooropleiding had. Terwijl ik die studie deed, heb ik nog in een winkel gewerkt tijdens de kerstperiode. En daarna vond ik een vervanging in een wijkgezondheidscentrum als onthaalmedewerker. Dus wel 'onder mijn niveau' van master, maar ik vond het leuk omdat het in de sociale sector was, en ik veel in contact kwam met mensen. Maar ook dat was een vervangingscontract.

Na de afronding van mijn studie had ik een stage van 7 weken in een revalidatiecentrum, en dacht ik dat ik meer kans zou maken op werk. Maar dat bleek niet het geval. Ik heb wel nog eens met een vervangingscontract in een CLB kunnen werken, 3 maanden dit keer. Intussen bleef ik wel heel de tijd solliciteren, maar zonder resultaat. Tot ik het echt helemaal beu werd. 

Want op sollicitaties kreeg ik heel de tijd te horen dat ik niet genoeg ervaring had. Zo ben ik een keer bijna aan het werk geweest bij het secretariaat voor het Katholiek Onderwijs, om ICT-vorming te geven aan leerkrachten. We moesten dan een presentatie geven, en ze waren daar heel enthousiast over. Dus een paar weken lang kreeg ik de boodschap: we gaan je zeker aannemen, het moet enkel nog goedgekeurd worden. Maar na een paar weken kreeg ik dan te horen dat de voorzitter van de raad van bestuur mijn kandidatuur geweigerd had omdat ik te weinig ervaring had. Die persoon had mij nooit gezien, was niet bij mijn presentatie geweest. Dat was nog redelijk in het begin van mijn sollicitaties. 

Ik kreeg ook vaak te horen dat ik een master had, dus niet geschikt was voor bachelorniveau. Of ik kreeg de boodschap dat ik me als psychologe 'toch ging vervelen' in een administratieve functie. Dat werd allemaal voor mij beslist. Wat ik ook opmerkte bij veel sollicitaties, is dat men, zelfs als je solliciteert voor een administratieve functie, heel veeleisend is op vlak van communicatie, sociale vaardigheden, zelfzekerheid, enzovoort. Daar moet je ook allemaal in uitblinken.

Ik beschouw me niet als de meest zelfzekere of communicatieve persoon, eerder als 'gemiddeld' daarin. Maar bijvoorbeeld was ik eens niet geslaagd om in een wervingsreserve opgenomen te worden voor een administratieve functie, omdat ik 'niet genoeg gemotiveerd was', en ook een keer omdat ik niet 'zelfzeker' genoeg was. Terwijl, als je wat meer over die dingen nadenkt of ze in de context plaatst, dan klopt dat label dat men op mij plakte gewoon niet.

Als je langdurig werkloos bent, moet je trajectbegeleiding volgen bij de VDAB, maar ik ben dat al gaan volgen voor ik ervoor werd uitgenodigd, op eigen initiatief. Dat was helaas geen meerwaarde voor mij. Ik moest daar om de zoveel tijd op gesprek komen en zeggen wat ik al gedaan had, en wat motivatiebrieven en dergelijke tonen. Ze hebben me wel goed geholpen met mijn CV, maar ik had soms het gevoel dat ik er verder meer van wist dan zijzelf. Het heeft me ook niet aan werk geholpen. Een hele tijd later heb ik dat nog eens moeten doen, en dan toonde ik mijn brieven, en dat was het dan. Want aan het aantal brieven zal het niet gelegen hebben. Ik denk dat ik iets van een 400 sollicitatiebrieven heb gestuurd in totaal. Ik wilde écht werken. Regelmatig werd ik uitgenodigd om mee te doen aan selectieprocedures, maar na het gesprek kozen ze blijkbaar altijd iemand anders. En het diploma van psycholoog is blijkbaar eerder voor leidinggevende functies interessant, maar ik voelde me als pas afgestudeerde nog niet echt capabel om voor een leidinggevende functie te gaan. Dus dan moet je al kijken naar een functie op bachelorniveau om erin te groeien, maar daar wilden ze me niet omdat ik een master had. Tja.

Ik weet dat het nu anders is in het middelbaar onderwijs, maar toen ik er zat, gaven ze echt wel de indruk dat werk vinden geen enkel probleem zou zijn, en dat vind ik achteraf gezien echt heel jammer. 

In het algemeen had ik het gevoel dat veel bedrijven en organisaties veel te oppervlakkig sollicitaties afnemen. Ze denken dat ze op veilig spelen door iemand aan te nemen die zichzelf goed kan verkopen. Maar voor hetzelfde geld is die persoon na enkele maanden weer weg, of valt hij of zij door de mand. Heel vaak vraagt men op gesprekken naar je minder goede punten, en dan zei ik regelmatig dat ik in het begin nogal onzeker ben. De weinige keren dat men me antwoordde dat dat toch niet persé een negatieve eigenschap was, zijn de keren dat ik meestal nadien de job ook had. Heel vaak vond men dat wél negatief, en dan kreeg ik de job niet. 

Heel vaak wordt er gezegd dat laaggeschoolden moeilijk werk vinden, maar dat geldt dus ook voor een aantal hooggeschoolden. Op dat vlak schiet de begeleiding van de VDAB nog echt wel tekort. Men weet eigenlijk niet goed wat men met mensen als ik aan moet, had ik de indruk.

Dus...

Na heel die periode was ik het écht beu om geen werk te vinden. Heel veel mensen zijn nog steeds van mening dat je, als je echt werk wilt, je het wel zal vinden. Mijn ervaring zegt me iets anders. Dus ben ik gaan kijken naar de lijst met knelpuntberoepen, en daar stonden een aantal technische beroepen tussen, waar ik iets uit heb gekozen. Ik moest dan op persoonlijk gesprek bij de RVA, en dan heb ik alles uitgelegd, wat ik allemaal had gedaan om werk te vinden, en dat ik graag biomedische laboratoriumtechnologie wilde studeren. Dat hebben ze goedgekeurd. Dus ik mocht gaan studeren, met behoud van mijn uitkering. Ik heb nooit langer dan 3 maanden zonder werk gezeten, maar ik ben altijd beschouwd als langdurig werkloze omdat ik nooit langer dan een jaar aan één stuk heb gewerkt. Ik had dus 500 euro uitkering in de maand, niet genoeg om alleen van te overleven, maar wel beter dan niets, en gelukkig woonde ik toen nog samen, dus was het haalbaar.

Ik heb die studie in 3 jaar afgewerkt. Eigenlijk wilde ik het in 2,5 jaar afwerken (korter dan de eigenlijke opleiding), maar ben ik in tussentijd zwanger geworden, dus is het toch de officiële 3 jaar geworden. Ik heb mijn stage dan in het UZ Gent gedaan. Daar mocht ik helaas niet blijven omdat men er een regel heeft dat je als master niet in een bachelorfunctie mag werken. De UZ is blijkbaar de enige overheidsorganisatie waar die regel nog geldt. Ze willen het daar ook wel afschaffen, maar dat is in tussentijd nog niet gebeurd. Dus moest ik wéér elders werk gaan vinden. Ik vond dat echt heel jammer, omdat de functie die ik daar had echt niets te maken heeft met mijn masterdiploma psychologie, en wel met mijn bacheloropleiding nadien. Plus: ik had de opleiding gevolgd met goedkeuring van de RVA, en vond eigenlijk dat zij me dan hadden moeten steunen op dat moment. Want die regel is oorspronkelijk ingesteld opdat masters geen jobs zouden 'afpakken' van bachelors. Maar ik ben net een bachelor gaan volgen omdat ik als master geen werk vond. Enfin...

Ik heb dan weer heel even in een bank gewerkt, om dus toch maar aan het werk te zijn, en daarna heb ik werk gevonden aan het UZ Brussel. Ook weer een zwangerschapsvervanging, maar dit keer wel écht wat ik gestudeerd had. Die vervanging liep van mei tot oktober 2017, en dat was een hele leuke job in een leuk team, maar wel heel ver van huis. Intussen waren mijn partner en ik uit elkaar gegaan, en is mijn dochter de 1e helft van de week bij mij. Ik moest dan op de dagen dat mijn dochter er niet was om 7u vertrekken, en ik was 's avonds om 7u thuis. Dat gaat dus niet met een kind erbij. Ik had dan een hele constructie bedacht waarbij ik zondagavond samen met mijn dochter bij mijn moeder ging slapen, en maandagochtend bracht de vriend van mijn moeder mijn dochter naar school. Ik kon dan éxtra vroeg gaan werken, zodat ik vroeger kon stoppen en toch tegen 18u thuis kon zijn. Diezelfde vriend bracht mijn dochter dan 's avonds naar mijn huis. Dinsdag bracht ik haar zelf naar school, om 7u50, het moment dat de opvang openging. Maar daardoor was ik pas rond 9u45 op mijn werk. Dat mocht, maar dan moest ik wel tot 18u blijven's avonds, waardoor ik pas rond 19u30 thuis was, veel te laat voor mijn dochter om te slapen. Dus ging ze dinsdagavond al naar mijn ex, in plaats van pas woensdagmiddag. Waardoor ik haar eigenlijk niet veel zag in die periode.

Zo is dat dan wel gelukt. Mijn contract ging verlengd worden met 2 maanden, tot eind december, maar 1 dag voor dat in zou gaan, werd er in het UZ een personeelsstop doorgevoerd, en kreeg ik dus te horen dat mijn contract toch niet verlengd zou worden. Mijn directe leidinggevenden gingen het nog wel proberen aan te vechten, maar ineens bleek die dag mijn laatste dag te zijn. Niet zo leuk. Ik ben dan moeten vertrekken, heb alles moeten afgeven, en pas 2 dagen later 's avonds kreeg ik te horen dat ik tóch nog mocht terugkomen. Intussen had ik echter al een aantal sollicitaties verstuurd, want ik kon het me echt niet permitteren om als alleenstaande moeder zonder werk te zitten, en mocht al op een paar plekken op gesprek komen. Maar uiteindelijk heb ik het zo geregeld dat ik nog wel tot eind december teruggegaan ben.

Daarna wilde ik écht werk dichter bij huis, want op lange termijn was dit schema niet houdbaar. Ik heb dan gereageerd op een tijdelijke vacature in Gent, die me in staat zou stellen om even wat te verdienen en intussen naar iets meer permanents te zoeken. Een job die weer niets met mijn opleiding te maken had. Eenmaal op de sollicitatie, kreeg ik te horen dat men ook iemand zocht voor een vaste functie en of ik daar ook in geïnteresseerd was. Ik heb er even over getwijfeld, en ben daar dan begonnen. Maar intussen had ik ook een sollicitatie lopen bij het labo medische genetica in Gent, al dacht ik dat ik daar weinig kans maakte. Toen ze dan toch belden, had ik dus al toegezegd voor die andere job. Maar dan kreeg ik te horen dat de mensen van UZ Brussel een goed woordje hadden gedaan voor mij bij dat labo. En kreeg ik effectief telefoon van de leidinggevende, met de boodschap dat ze echt op mij hadden gehoopt. En dat ze zoveel goeds hadden gehoord van hun collega's in Brussel. En of ze me toch niet konden overtuigen. Ik ben dan dezelfde dag nog op gesprek gegaan, waar men mij een uur heeft proberen te overtuigen om bij hen te komen. Ik moet toegeven dat het heel fijn was dat het eindelijk eens de omgekeerde wereld was, na alle jaren daarvoor... Ik heb dan uiteindelijk toch gewacht tot het zeker was dat ik echt in dat labo terechtkon, om de knoop door te hakken. En ik ben daar dan effectief heel snel kunnen beginnen. Omdat ik nu een contract van de universiteit heb, en niet van het UZ, was het deze keer geen probleem om als master in een bachelorfunctie te werken. 

Normaalgezien kan ik nu blijven in het UZ. Nu heb ik glijdende uren, en kan ik dus mijn leven met mijn dochtertje veel beter geregeld krijgen. En ik heb nu veel verlof, ook al het eerste jaar. Dus dat is allemaal ideaal. Eindelijk. 

Wat ik wel nog meemaakte in mijn eerste maand. Omdat ze me heel snel hebben willen aannemen, heb ik de eerste maand via interimweekcontracten gewerkt. In die maand kreeg ik griep, en vroeg ik hoe ik dat moest regelen. Ik kreeg  van het interimkantoor te horen dat ik gewoon een ziektebriefje moest binnenbrengen, en dat het dan in orde was. Maar de week erna zag ik dat er bijna niets op mijn rekening kwam. Toen ik daar naar informeerde kreeg ik te horen dat als je minder dan 30 dagen ononderbroken aan het werk bent via interim, dat Randstad je ziekte dan niet uitbetaalt. Dus heb ik een week geen loon gehad. Heel pijnlijk dat ze me dat niet hadden verteld toen ik er op voorhand naar informeerde. Zeker als je weet dat ik toen 27 dagen aan het werk was, dus net 'te weinig', en dus een hele week geen loon."

Ik heb met stijgende bewondering zitten luisteren naar Sarah, die nog steeds 'maar' 31 is, en al zoveel watertjes heeft moeten doorzwemmen om eindelijk een vaste job te vinden, die interessant is, en combineerbaar met haar privéleven. Waar ze die energie vandaan is blijven halen, vraag ik haar nog. 

"Ik heb absoluut een aantal keer een flinke knauw in mijn zelfvertrouwen gekregen in al die jaren. En dan kreeg ik op sollicitaties te horen dat ik precies toch niet zo enthousiast was. Terwijl ik bij mezelf dacht: de kans dat ik deze job krijg, is ook wel héél klein, weet ik uit ervaring... Het ging dus met ups en downs. Maar ik ben wel iemand die ervoor gaat. Die laatste studie heeft me uiteindelijk wel goed gedaan. Het gaf me een boost, dat die wetenschappelijke richting ook wel echt goed lukte, en dat ik dan daarna in een totaal andere sector kon solliciteren. 

In mijn vriendenkring zie ik nog dergelijke verhalen, maar ik denk dat mijn parcours redelijk extreem is, omdat ik het echt niet wilde opgeven, en steeds naar nieuwe wegen en manieren zocht. Ik ken ook mensen die een tijd hun uitkering zijn kwijtgeraakt, omdat ze de motivatie niet meer konden vinden om te blijven zoeken. 

Heel vaak wordt er gezegd dat laaggeschoolden moeilijk werk vinden, maar dat geldt dus ook voor een aantal hooggeschoolden. Op dat vlak schiet de begeleiding van de VDAB nog echt wel tekort. Men weet eigenlijk niet goed wat men met mensen als ik aan moet, had ik de indruk. Gelukkig ben ik er, uiteindelijk, op eigen houtje geraakt."

Mijn mening als politica:

Ik kan enkel onder de indruk zijn van Sarah's vastberadenheid, van het feit dat ze er al die jaren opnieuw en opnieuw voor is blijven gaan. Het mantra van de 'werkloosheidshangmat' van de huidige meerderheid klinkt er voor mij alleen maar valser door. Sarah haalt het zelf ook aan, overal krijg je als werkzoekende te horen dat 'wie écht werk wilt vinden, het ook vindt'. Dat het, met andere woorden, je eigen schuld is.

Dit verhaal laat een andere kant van de realiteit zien. Een realiteit waar diploma's een bizarre rol spelen: soms heb je er te veel, soms te weinig. En in beide gevallen is het een handicap. Waar onze overheidsorganisaties niet goed weten wat ze aan moeten met hooggeschoolden die geen werk vinden. Waar er in sollicitaties steeds maar gehamerd wordt op ervaring, zonder dat we jongeren voldoende gelegenheid geven om die ergens op te doen. Waar we als maatschappij, en dus ook als werkgever, mensen die zichzelf goed kunnen verkopen meer kansen geven.