Mensen in zware beroepen snakken naar duidelijkheid, maar zijn de speelbal van politiek gekrakeel. Het eerste pre-akkoord over de overheidssector wordt publiek door Open Vld en N-VA getorpedeerd. Beide partijen staan om ideologische redenen op de rem, maar onze overtuiging is toch ook dat het debat van bij het begin van deze regeerperiode fout is aangepakt. Wij schuiven vijf pistes naar voor om uit de impasse te geraken.

1. Voer éérst de discussie over hoe je zwaar werk van bij de wortel aanpakt en vermijdt. Wat denk je dat een kleuterjuf verkiest? De komende 20 jaar elke dag een klas van 28 kleuters onder controle houden met de belofte dat ze dan één jaar vroeger met pensioen kan? Ofwel de komende 21 jaar elke dag voor een klas van 15 kleuters staan met de broodnodige ondersteuning voor de zorgkindjes in de klas? Ik denk dat de keuze rap gemaakt is – en de keuze van de ouders van die kleuters ook. Daarover moet het sociaal overleg gaan. En daarvoor moet de regering middelen vrijmaken. Voor zwaar werk starten we meteen sociaal overleg op over hoe we die jobs minder zwaar kunnen maken.

2. Stop met spreken over een lijst van zware beroepen. Iederéén was het erover eens dat het over ‘criteria voor zwaar werk’ moest gaan. Een verpleegkundige die ’s nachts werkt heeft het effectief zwaarder dan een verpleegkundige die overdag werkt. Hardnekkig blijven praten over een statische lijst van zware beroepen, zet alleen maar die beroepen tegen elkaar op. Of was dat misschien stiekem de bedoeling van minister Bacquelaine?

3. Vertrek van een positieve kijk op werk. Op dit moment kijken de sociale partners vooral naar factoren die de loopbaan korter maken. Maar in veel jobs heb je niet alleen elementen die mensen uitputten, maar ook motiverende factoren die loopbanen verlengen en energie geven. Die zorgen ervoor dat mensen langer aan de slag kunnen blijven. Breng in de discussie beide elementen in.

4. Luister naar de loopbaanexperts. Zij geven aan dat niet alleen 20ste-eeuwse ‘fysieke’ kenmerken de doorslag geven voor werkbaarheid, maar ook 21ste-eeuwse kenmerken als ‘emotionele belasting’, ‘mentale belasting’ en ‘werkdruk’. Gooi deze drie kenmerken niet op een stiefmoederlijk hoopje. Moet de pensioenhervorming ons niet klaarmaken voor de 21ste eeuw? Er is budgettaire ruimte voor een volwaardige erkenning van deze ‘psychisch’ zware kenmerken, als je ook de factoren die motiveren en loopbanen verlengen in rekening brengt.

5. Kijk eens naar het buitenland. In Finland roept men een interessante regeling voor zwaar werk in het leven. Fysiek én mentaal belastend werk komen daarvoor in aanmerking. De Finnen slagen er ook in een genderneutrale regeling uit te werken, zowel voor werknemers, ambtenaren als zelfstandigen. Een medische diagnose geeft daarbij de doorslag. Als loopbaanheroriëntering naar minder zwaar werk niet mogelijk is, hoeven zij zo niet overdreven lang in een zware functie te blijven zitten.

Opiniestuk, verschenen in De Morgen van 24/05/18